Ptičija gripa nam je u komšiluku

Ptičija/kokošija gripa, Avijarna influenca A.I. (Klasična kuga peradi  lat. Pestis avium)

Avijarna influenca je virusna visokokontagiozna akutna bolest domaćih i divljih ptica, veoma rijetko  sisara , a pod određenim uslovima može da oboli i čovjek. U zavisnosti od virulencije uzročnika, bolest kod peradi može imati blaži tok u vidu blagih respiratornih infekcija i pada nosivost  jaja ili maligni tok koji se manifestuje respiratornim poremećajima, hemoragijama i nekrozama u organima, prestankom nosivosti, gastrointestinalnim i nervnim poremećajima i naglim uginućima ptica u visokom procentu.

Glavni izvori infekcije za domaće kokoške i ćurke su divlja plovna/vodena perad koja su i prirodni rezervoar virusa, a same ne pokazuju simptome bolesti. Ovi nisko patogeni virusi iz rezervoara prelaze na jako osetljive vrste domaće peradi, kod njih prouzrokuju pojavu blagih simptoma, te kroz niz prenošenja u novim domaćinima virus gripe mutira i može da pojača svoju patogenost te postane visoko patogen. Pored direktnog prenošenja, kod sisara je značajan i indirektni način prenošenja preko vode koja je kontaminirana virusima i preko predmeta. Čovjek takođe može biti potencijalni domaćin za viruse ptičije gripe.

Uzročnik ptičije gripe su RNA  virusi koji pripadaju familiji Orthomyxoviridae i rodu Influenzavirus, ovi virusi imaju osobinu mutacije i premutacije u organizmu domaćina, ova osobina rekombinacije gena virusa daje mu pandemijski karakter. Razlikuju se tri tipa virusa influence (gripa) i to : A tip, tip B i tip C. Pandemijski potencijal imaju samo virusi influence A tipa.

Geografska rasprostranjenost virusa A.I. Avijarna influenca se u drugoj polovini dvadesetog vijeka javljala u SAD, Meksiku, Velikoj Britaniji, Holandiji, Irskoj, Australiji i drugim zemljama na različitim kontinentima. Smatra se da se oboljenje javlja endemski u zemljama jugo-istočne Azije i dalekog istoka. Najnovije pojavljivanje bolesti kod peradi zabilježeno je 2016 u Francuskoj, Poljskoj, Mađarskoj, Austriji i Njemačkoj, a početom ove 2017 u Hrvatskoj i Srbiji. Uzročnih bolesti u navedenim zemljama je virus influence A podtip H5N8 za koji nije utvrđeno da se može prenijeti na ljude i kod njih izazvati oboljenje.

Klinička slika kod peradi Inkubacija bolesti kod ptica traje od nekoliko sati do 5 dana, a u pojedinačnim slučajevima oboljenja u jatu može trajati i do dvije nedelje. Simptomi bolesti zavise od soja virusa i njegove patogenosti i virulencije, vrste i starosti jedinke, prisustva sekundarnih mikroorganizama, uslova držanja,  ishrane itd. U slučaju infekcije virusima slabije virulencije smanjuje se nosivost i javljaju se respiratorne smetnje (kašalj, kihanje, suzenje, sinuzitis), anoreksija i depresija, a mortalitet je povećan i može ići do 70%. Kod perakutnih slučajeva tok bolesti može da bude toliko kratak da se i ne zapaze simptomi bolesti.  Mortalitet u toku nekoliko dana može da bude i do 100%. Oboljele kokoške prestaju uzimati hranu, nevesele su, jako malaksale i pospane, krila su im spuštena, oči poluzatvorene i slabije reaguju na okolinu. U subakutnim i hroničnim slučajevima javljaju se  cijanoza i supkutani edemi glave i vrata sa vezikulama i ulceracijama na krjesti. Izuzev perakutnih slučajeva, bolest traje 2 do 8 dana i obično završava uginućem. Nervni simptomi su u vidu oboljenja centralnog nervnog sistema, javljaju se grčevi i nepravilno kretranje unazad, u krug, prevrtanje i neprestano okretanje glave u krug. Oštećenja koje bolest ostavlja na bolesnim životinjama su teška i smrtonosna i ako životinja preživi akutnu fazu bolesti. Diferencijalno dijagnostički treba isključiti Newcatlsku bolest.

Profilaksa i kontrola

Za očuvanje teritorija slobodnih od zaraze potrebno je sprječiti unos kliconoša ili sekundarnih izvora zaraze. Ptice se mogu uvoziti samo sa lokacija na kojima nije izolovan ni jedan slučaj zaraze u posljednja tri mjeseca, a karantin za ptice u slučaju influence  iznosi 21 dan. Veoma je bitno spriječiti kontakt domaćih i divljih ptica što nije lako (preporučuje se držanje domaće peradi zatvorenom). Potrebno je pooštriti kontrolu ulaza lica u objekte sa peradi, nezaposlenim ulaz zabraniti, uposlenici na farmama moraju da koriste zaštitnu radnu odjeću i obuću i vode računa o ličnoj higijeni. Zaštiti hranu za perad i vodu od divljih ptica, posebno onih koje su uobičajne na farmama:  golubovi, vrapci i sl. jer one u prirodi mogu imati kontakta sa divljom plovnom peradi. Sprečavati kontakt domaće peradi sa drugim domaćim i divljim životinjama. Sanitarna profilaksa i pojačanje opštih biosiguronosnih mjera se temelje na mjerama i postupcima u cilju očuvanja biološke sigurnosti zbog izrazite kontagioznosti ovog virusa. Provoditi obavezne mjere DDD po iseljenju objekta i obavezno  ispoštovati  biološki odmor farmskog objekata.

U slučaju da se influenca pojavi, neophodno je da se izoluje cejlokupna populacija ptica, a zatim se sve jedinke, oprema i otpad koji je bilo u kontaktu sa oboljelim jedinkama neškodljivo uklanjaju. Na farmama se sprovode rigorozne mjere dezinfekcije. Ograničavanje i zabrana kretanja žive peradi unutar jednog regiona je veoma značajna mjera kontrole i sprečavanja širenja infekcije, kao i zabrana korištenja opreme iz jedne farme u drugoj. Sumnjiva jata drže se  izolovana i posmatraju se četiri nedelje. U regionima gde se influenca ptica enzootski pojavljuje sprovode se mere koje imaju za cilj eradikaciju oboljenja. Neophodna je stroga kontrola ugroženog područja kao što je kontrola kretanja ljudi, vozila, dezinfekcija i uništavanje inficiranih i uginulih životinja. Nema učinkovitog cjepiva protiv ove bolesti. Nema specifičnog tretmana i terapije. Za vrijeme epidemije, za sprečavanje širenja zaraze potrebne su stroge mjere izolacije i karantena. Sve objekte i prostorije u kojima je držana perad potrebno je dezinficirati, a kontaminirano zemljište dekontaminirati kaustičnom sodom. Virus preživi u suhoj krvi i tkivima mjesecima ali ga uništava temperatura od 83^oC za pet minuta. Također može preživjeti oko dvije sedmice u leševima ptica i peradi, ali ga ubija sunčeva svjetlost. Mjesecima može preživjeti u hladnom i mračnom prostoru bez prisustva kisika. Uništava ga učinkovito 0,1 % otopina živina biklorida za 30 minuta i 5 % otopina fenola za deset minuta.

Preventivno, ali i kod utvrđivanja bolesti vlasnici i držaoci peradi treba da sarđuju sa sa veterinarskom službom. Od domaće peradi najosjetljivije su kokoške i ćurke, dok se kod pataka i gusaka bolest pojavljuje u blažoj formi. Noročito izložena područija su ona koja su na migratornim putevima divlje plovne peradi, kao što su jezera, močvare, rijeke na kojima na svom putu divlja plovna perad odmara. Divlje ptice koje žive uz vodu, posebno divlje patke, često su otporne na bolest i rijetko pokazuju kliničke znakove bolesti, ali mogu biti rezervoar virusa kojeg izlučuju u spoljnu sredinu i time predstavljaju glavnu opasnost za širenje bolesti na domaću perad. Kada se pojavi kod domaće peradi, bolest dovodi do velikih ekonomskih gubitaka po gazdinstvo i samu državu koji su uslovljeni: uginućima i obaveznim neškodljivim uklanjanjima oboljelih jata, zabranom kretanja peradi i zabranom prometa proizvoda porijeklom od peradi.

Ptičija/kokošija gripa-oboljenje kod ljudi

Ptičiji virusi influence, serotipovi H7N7 i H9N2 izazivaju blage infekcije kod ljudi  za razliku od serotipa H5N1 koji uzrokuje veoma ozbiljno oboljenje. Za razliku od uobičajene sezonske gripe, gdje infekcija uzrokuje blaže respiratorne simptome kod većine ljudi, oboljenje koje izaziva H5N1 praćeno je neuobičajeno agresivnim kliničkim tokom i smrtnošću. U dosadašnjoj epidemiji većina slučajeva se pojavljuje kod prethodno zdrave djece i mladih odraslih osoba, koji su bili u bliskom kontaktu sa oboljelom peradi.  Potencijalnu opasnost za čovijeka predstavlja direktan kontakt sa zaraženom peradi ili površinama i predmetima koji su kontaminirani izlučevinama inficiranih ptica. Virus H5N1 još uvijek ima genom ptičijeg virusa influence tipa A jer nije pretrpio rekombinaciju sa humanim virusima influence, tako da se virus još uvijek ne prenosi sa čovijeka na čovijeka.

Preporuke agencija za hranu,  potrošačima je da meso i proizvodi od peradi s kojima se ispravno rukuje i dobro se termički obrađuju, ne predstavljaju opasnost za ljudsko zdravlje. Pridržavanje dobre higijenske prakse uključuje:

1. Pranje ruku toplom vodom i sapunom najmanje 20 sekundi prije i poslije pripreme hrane;
2. Izbjegavanje unakrsne kontaminacije odvajanjem sirovog mesa i proizvoda od ostale hrane;
3. Pranje opreme i površina za pripravljanje hrane s vrućom vodom i deterdžentom, tj. upotreba uobičajenih sredstava za higijenu domaćinstva i dezinficijensa;
4. Temperatura termičke obrade peradi pri kuhanju treba biti iznad 75ºC, a pri pečenju minimalno 180ºC
5. Meso uz kost treba se lako odvajati i biti bez sukrvice kako bismo bili sigurni da je dobro termički obrađeno.

Institut za zdravlje i sigurnost hrane