Zbog slučajeva u Srbiji, BiH na listi “graničnih” država u kojoj EFSA pokrenula kampanju “STOP afričkoj svinjskoj kugi”

Evropska agencija za sigurnost hrane (EFSA – European Food Safety Agency) pokrenula je u jugoistočnoj Evropi kampanju pod nazivom “Stop afričkoj svinjskoj kugi”, s ciljem jačanja svijesti i pomoći u zaustavljanju širenja afričke svinjske kuge u ovom dijelu Evrope, saopćio je danas Institut za zdravlje i sigurnost hrane Zenica.

Kampanja je usmjerena na države koje je EFSA u prošloj godini prepoznala kao zajedničko “područje od interesa” obzirom da se nalaze u blizini država u kojima je prisutna afrička svinjska kuga (ASK). To su Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Grčka, Kosovo, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Srbija i Slovenija. U EFSI su naveli da je njihove kampanja dio aktivnosti koje trenutno poduzimaju Evropska komisija i druge međunarodne organizacije u nastojanju da iskorijene ovu bolest u Evropi.

Kako se ASK širila

Afrička svinjska kuga (ASK) je virusna bolest koja pogađa domaće i divlje svinje. Virus je bezopasan za ljude, ali je u mnogim državama izazvao značajne ekonomske poremećaje. Trenutno ne postoje vakcine protiv ASK, tako da izbijanje epidemije može dovesti do potrebe usmrćivanja velikog broja svinja iz uzgoja u zahvaćenom području.

Borba protiv ASK podrazumjeva saradnju veterinarskih organizacija, lovačkih udruženja, grupa poljoprivrednika, carinskih službenicika, graničnih policija, lokalnih organa, turističkih agencija i putnika u svim ovim državama, kako onim u kojima zaraza već postoji, tako i ovim koje su označene kao “granične”.  Obzirom na to da epidemija ASK može imati razorne posljedice, otkrivanje, prevencija i prijavljivanje su od suštinskog značaja za suzbijanje ove smrtonosne bolesti.

ASK je unesena prvi put na evropski kontinent pedesetih godina prošloga vijeka. Po Evropi i južnoj Americi se širila iz Španije i Portugala. Za aktuelnu epidemiju kriv je prijenos i ulaz virusa 2007. u Gruziju, odakle se bolest širila na Rusiju, Moldaviju, Ukrajinu, Kinu, Litvu, Latviju, Estoniju, Poljsku, Češku, Mađarsku, Rumuniju, Bugarsku i posljednju u nizu evropskih zemalja u kojoj se bolest, dosta neočekivano pojavila – Belgiju. Od zemalja u okruženju, pogođena je Srbija.

Endemično, bolest je prisutna u subsaharskoj Africi, u populaciji divljih bradavičastih svinja. Međutim, epidemiološki se uveliko razlikuje prijenos virusa između domaćih i evropskih divljih svinja trenutačno odvija u Evropi. Od danas poznatih 22 genotipa virusa, u Evropi cirkuliraju dva genotipa, genotip 1 koji je utvrđen na Sardiniji i genotip 2 koji je 2007. godine utvrđen u Gruziji odakle se širi Evropom.

O samoj bolesti

Kako navode iz Instituta, populacije i domaćih i divljih svinja u Evropi podjednako obolijevaju od ASK. Zaražene svinje izlučuju virus u okolinu 24 – 48 sati prije nego su uočljivi klinički znaci bolesti. Virus sadrže izlučevine (slina, iscjedak iz oka i nosa, mokraća, feces i sekreti spolnih organa), ali najvažniji izvor virusa je krv. Zaraza se širi direktnim kontaktom, ali i posredno kontaminiranom hranom,  vodom, steljom, opremom. Na veće udaljenosti bolest se prenosi vozilima i ljudima. Širenju i prenosu bolesti na veće udaljenosti pogoduje ilegalni promet svinjama ili svinjskim mesnim proizvodima iz bolešću zahvaćenih područja. Također, bolest se može prenositii kuhinjskim otpadom međunarodnih prevoznih sredstava (avioni, brodovi), a koji se koristi u hranjenju svinja (pomije), kao i hrana koju putnici lično nose i nepropisno odbacuju.

Virus ASK u vanjskoj sredini može preživjeti duži vremenski period ukoliko se nalazi u proteinskom mediju (meso, krv, feces, koštana srž). Svinje se mogu zaraziti i indirektnim kontaktom preko posrednika. Mehanički prenosioci su insekti muha pecara (Stomoxys calcitrans), štakori, ali i čovjek.

Virus se unutar populacije divljih svinja širi direktnim kontaktom. Divlja svinja je infektivna tokom 5-10 dana u vrijeme inkubacije, te tokom kliničke manifestacije bolesti, ukoliko se razvije klinička slika. Daljnje širenje bolesti među populacijom divljih svinja ne ovisi o pojedinačnim migracijama divlje svinje na velike udaljenosti, već o geografskom kontinuitetu gustoće populacije divlje svinje koja omogućuje postupno širenje bolesti.

Visoka smrtnost svinja nakon kratke febrilne bolesti u zemlji ili određenom području karakteristična je za ASK kod prvog pojavljivanja, što predstavlja perakutni tok bolesti. Svinje ugibaju prije nego se pojave klinički znaci bolesti. Visoka temperatura (40-42 °C) se razvija kod akutnog toka bolesti kao i apatija, gubitak apetita, grupisanje i ponekad izražene smetnje disanja. Ponekad se javlja krvarenje iz nosa, začep i povraćanje, a rjeđe proljev sa ili bez krvi u stolici. Čest je pobačaj. Morbiditet u ovom obliku bolesti  je 90-100 posto, navodi se u saopćenju INZ.

Lešine životinja uginulih u akutnoj fazi bolesti često su dobrog gojidbenog stanja. Najkarakterističnije promjene koje uzrokuje infekcija virusom ASK su krvarenja (u koži, limfnim čvorovima i drugim zahvaćenim tkivima) i promjene na slezeni. Promjene na koži su vrlo česte. Javlja se hiperemija kože (crvena do purpurna boja kože), petehije i cijanoza. Ove promjene su najčešće lokalizirane na koži ekstremiteta, uški, prsima, abdomenu i perineumu.

Potrebne mjere

Ponavljamo, afrička kuga svinja nije opasna za ljude, njen značaj je više ekonomski. Pojava ove bolesti osim što uzrokuje velika ugibanja svinja povlači za sobom troškove oko uništavanja zaraženih životinja, naknade štete vlasnicima. Ne treba zaboraviti zabranu prometa svinjama i svinjskim mesnim proizvodima.

Zbog navedenog vrlo je bitno da se poduzmu sve mjere za sprečavanje unosa i nastanka ove bolest. Kako za ASK ne postoji vakcina to se akcenat stavlja na mjere sprečavanja unosa ove zaraze. Mjere za prevenciju ASK uključuju i pojačane sanitarno-higijenske radnje, kao što su biosiguronosne mjere, na farmama (dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija), te što manje kontakata među životinjama i ljudima sa drugih farmi, kaže se u saopćenju.

Evropska unija donijela je Odluku Komisije оd 9. oktobra 2014. o mjerama kontrole zdravlja životinja u pogledu afričke svinjske kuge u određenim državama članicama, dok se u Bosni i Hercegovini primjenjuje se Pravilnik o mjerama za nadzor afričke svinjske kuge (“Službeni glasnik BiH”, broj: 15/2011).

Također kao mjera, od strane Ureda za veterinarstvo BiH donesena je i zabrana uvoza domaćih i divljih svinja, mesa domaćih i divljih svinja, kao i proizvoda porijeklom od domaćih i divljih svinja koji nisu bili obrađeni na način da je sa sigurnošću uništen virus afričke svinjske kuge. Ova mjera će biti na snazi sve do dobijanja službene informacije od strane nadležnih tijela zemalja zahvaćenih ASK o prestanku sumnje na pojavu afričke svinjske kuge.

Institut za zdravlje i sigurnost hrane Zenica